"Η οικολογία μεταμορφώνει τα πάντα" γράφει ο Τάσος Τσακίρογλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 22.11.2019)

..............................................................

Η οικολογία μεταμορφώνει τα πάντα

γράφει ο Τάσος Τσακίρογλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 22.11.2019)

Οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων στις περισσότερες ηπείρους έχουν ως πηγή έμπνευσης την υπεράσπιση του περιβάλλοντος και προβάλλουν το αίτημα για αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Ομως, πέραν αυτής της παγκόσμιας πραγματικότητας, η οικολογία έχει καταστήσει αμφιλεγόμενα και συζητήσιμα δεκάδες θέματα της καθημερινής μας ζωής, μετατρέποντάς τα σε αντικείμενα διαμάχης: την άμετρη κατανάλωση κρέατος, την κακοποίηση των ζώων, τη χρήση παρασιτοκτόνων, τις εξορύξεις, τα πλαστικά μιας χρήσης, την αποδάσωση, τη ρύπανση των ωκεανών και πολλά άλλα. Σήμερα η ατζέντα είναι γεμάτη με θέματα που κάποτε απασχολούσαν κάποιους «γραφικούς οικολόγους» ή ορισμένα περιθωριακά «πράσινα» κόμματα.

Με αυτό δεν θέλω να πω ότι άλλαξε άρδην και ξαφνικά η κοινωνική συνείδηση και ότι η απάθεια και η αδιαφορία για τον πλανήτη μετατράπηκαν σε έναν συνειδητό περιβαλλοντικό ακτιβισμό. Κάθε άλλο.

Ωστόσο, όσον αφορά τουλάχιστον τη νέα γενιά, φαίνεται ότι κάτι έχει αλλάξει. Κάτι από την πίστη στην αέναη πρόοδο και στην αδηφάγα κατανάλωση δείχνει να έχει σπάσει. Εάν αυτό θα αποκτήσει και μια δυναμική αμφισβήτησης του καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης μένει να αποδειχτεί. Το σίγουρο είναι πως τίποτα δεν είναι όπως πριν.

Η ίδια η έννοια της «ανάπτυξης» προκαλεί όλο και μεγαλύτερες συγκρούσεις, όπως στη χώρα μας οι Σκουριές ή τα αιολικά που επιχειρείται να στηθούν σε παρθένες περιοχές των Αγράφων. Το αναπτυξιακό μοντέλο που βλέπει τον περιβάλλοντα κόσμο μόνο σαν καύσιμο για περαιτέρω μεγέθυνση έχει χρεοκοπήσει οριστικά. «Η ανθρωπότητα καταναλώνει το τρέχον διάστημα τους πόρους του πλανήτη 1,75 φορές ταχύτερα από τις δυνατότητες των οικοσυστημάτων να τους ανανεώνουν» έγραφε τον Ιούλιο σε έκθεσή της η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Global Footprint Network. Υπολογίζεται πως σήμερα θα χρειαζόμασταν πέντε ολόκληρους πλανήτες αν όλοι οι κάτοικοι του κόσμου υιοθετούσαν τον τρόπο που καταναλώνουν οι Αμερικανοί!

Το περιβαλλοντικό απαρτχάιντ για το οποίο μιλούν πολλοί αφορά τη διαφαινόμενη απόφαση του 1% των υπερπλούσιων του πλανήτη να διαχωρίσουν τη θέση τους από τον υπόλοιπο πληθυσμό, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι οι συνέπειες της κλιματικής κατάρρευσης θα πλήξουν (μόνο) τους πιο φτωχούς. Η εκλογή του Τραμπ σηματοδοτεί αυτή την ψευδαίσθηση, αλλά και την απληστία των μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες σπαταλούν κάθε χρόνο τεράστια ποσά για τη χρηματοδότηση «ερευνών» και προπαγάνδας στα ΜΜΕ για την άρνηση της κλιματικής αλλαγής. Το σχετικό λόμπι τείνει να γίνει –εάν δεν έχει γίνει ήδη– ένα από τα ισχυρότερα παγκοσμίως.

Σήμερα ένας οικολογικός ορθολογισμός θα είχε καθήκον την αντιστροφή της καταναλωτικής εξίσωσης «περισσότερο = καλύτερο» σε «λιγότερα, αλλά καλύτερα». Δηλαδή θα έθετε ως στόχο μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι θα δουλεύουν λιγότερο, θα καταναλώνουν λιγότερο και θα ζουν καλύτερα. Η έμφαση εδώ είναι στο ποιοτικό και όχι στο ποσοτικό στοιχείο, το οποίο λειτουργεί σαν φαύλος κύκλος, τρώγοντας τις σάρκες τόσο του ανθρώπου όσο και της φύσης.

Σήμερα η υπερκατανάλωση οδηγεί στην εξάντληση των φυσικών πόρων, στην αύξηση του όγκου των σκουπιδιών, στη ρύπανση της ατμόσφαιρας και των θαλασσών, αλλά και στις δεκάδες ασθένειες λόγω των συντηρητικών, των χημικών, των ορμονών, των αντιβιοτικών και των ζιζανιοκτόνων που παίρνουμε μέσω της τροφικής αλυσίδας.

Οπως γράφει ο Αντρέ Γκορζ, «η ανοικοδόμηση ενός κόσμου που ευνοεί την άνθηση της ζωής προϋποθέτει όχι έναν οικολογικό εκσυγχρονισμό της βιομηχανικής κοινωνίας, αλλά έναν οικο-σοσιαλιστικό, αντι-τεχνοκρατικό και αντι-αυταρχικό εκσυγχρονισμό».